آموزش گفتار

در این شماره قصد داریم به آموزش گفتار و فعالیت های کلامی بپردازیم. بدون شک قبل از آموزش هرگونه مهارت های اجتماعی و روابط متقابل کودک باید بتواند در حد مورد نیاز خود از زبان و گفتار استفاده کند. در برخی از کتاب ها و به عقیده برخی صاحب نظران، آموزش گفتار مشکل ترین و پیچیده ترین مقوله آموزشی برای کودکان مبتلا به اتیسم است. بنابراین یکی از مواردی که باید به آن توجه داشته باشیم زمان آموزش فعالیت های گفتاری است. بهتر است زمانی را که کودک در بهترین شکل ممکن قرار دارد و همکاری مناسبی دارد به این امر اختصاص دهید. به طور معمول آموزش گفتار را با تقلید گفتار آغاز می کنیم. ما برنامه ها را روی یک پیوستار از آسان به دشوار تنظیم می کنیم تا از آن بهره ی بیشتری ببریم و کودک باید تا این زمان معنی تقلید کردن را درک کرده باشد و فرمان های ادراکی و تقلید غیر شفاهی را انجام دهد. همچنین تقلید حرکات چهره ای و حرکات زبان خیلی مهم است و می تواند به یادگیری بیان کلمات در آغاز آموزش کمک کند. مانند سایر مقوله های آموزشی او باید پیش نیازهای لازم را نیز کسب کرده باشد. از جمله توجه و تمرکز ،تقلید، دستورپذیری و درک دستورات مختلف و...

آموزش گفتار مراحل مختلفی دارد که از ایجاد صدا ،افزایش آن و شکل دهی صدا تا تقلید حروف صامت (حروف بدون صدا مثل ب،مو...) و مصوت (حروف صدادار مثل آ،ا، او و...)، تقلید کلمات و نامیدن اشیا و تقلید جملات و در نهایت تولید کلمات، جملات و گفتار خودانگیخته را شامل می شود. بدیهی است که برای هر کودک بسته به سطح گفتار وی از هر مرحله ی مخصوص به خودش باید آموزش را آغاز کرده یا ادامه دهد. نکته ی دیگر قابل ذکر این است که برخی از کودکان ممکن است مرکز گفتار را یاد نگیرند و یا در آن پیشرفت چندانی نداشته باشند. در این زمینه طبق تجارب به دست آمده، سن زیر 6سال، ادای ترکیبات پیچیده صامت و مصوت و کاربرد آن پیش آگهی خوب و سن بالاتر از6سال و در حالی که کلمات دارای صامت های شکل (پ-ج-ک)را به خوبی نتواند ادا کند پیش آگهی بد محسوب می شود. بنابراین خاطر نشان می کنیم که اگر مدتی (حدود سه ماه) برنامه تقلید اصوات و کلمات را کار کرده و توفیقی در آن نیافتید و کودک پیشرفت چندانی نکرد( یعنی نتوانست صدای مختصر یا بیشتر) را تقلید کند بهتر است برنامه آموزشی گفتار را مدتی کنار بگذارید، کمی بعد دوباره به سوی آن بازگشته و دوباره آن را آموزش دهید. در صورتی که پس از چندین بار آموزش در طی ماه های متوالی کودک نتوانست تقلید اصوات را یاد بگیرد بهتر است آن را کاهش داده و آموزش وی را رویارتباط موثر بدون استفاده از تارهای صوتی متمرکز کنید. در برخی موارد می توان استفاده از زبان اشاره را نیز مورد توجه قرار داد. قبل از آموزش تقلید اصوات باید از سلامتی شنوایی کودک کاملا اطمینان حاصل کنید. در سطح زبان آموزی اولین مرحله شنیدن است. یعنی کودک باید شنوایی سالم داشته باشد و گوش کردن را یادگرفته باشد. معمولا کودکان در مراحل اولیه آموزش در حین جلب توجه و تمرکز و درک دستورات و تقلید، گوش دادن فعال را یاد می گیرند. در نظر داشته باشید که نباید سایر برنامه های آموزشی مربوط به شناخت و مفاهیم،تقلید های پیچیده،خودیاری و... را متوقف کنید و آموزش گفتار را باید در فواصل مناسب بین سایر برنامه های آموزشی انجام دهید تا کودک خسته و دلسرد نشود.

به هرحال برای شروع آموزش کودک را در شرایط آموزشی قرارداده و می گوییم«این طوری کن». دهان خود را باز کرده و صدای "آ" را بلند و کشیده ادا می کنیم. برخی کودکان در ادامه فعالیت های تقلیدی می توانند پس از چندین کوشش متوجه شوند که چه باید بکنند. اما برخی دیگر ممکن است فقط دهان خود را باز کنند و پس از چندین بار متوجه شوند که چه باید بکنند. اما برخی دیگر ممکن است فقط دهان خود را باز کنند. در این صورت روی صوت خارج شده از دهان تاکید کرده می گوییم «بگو آ» (به صورت دنباله دار و کشیده. اما برخی دیگر ممکن است دهان خود را هم باز نکنند. در این صورت دست های خود را بالا و پایین لب هایش قرار داده و خودمان دهانش را باز می کنیم و همزمان خودمان هم دهان خودرا به صورت اغراق شده باز کرده و می گوییم «آآآآآ» هر کودک بسته به میزان درک و توانایی خود در زمان معینی فرا می گیرد که صدای آ را تکرار کند. اگر کودک آ را یاد گرفت می توانیم اِ را کنار آ گذاشته و یک صدای دیگر را آموزش دهیم. مثلا «او» یا «ای» که در آن شکل دهان در هنگام بیان تغییر می کند. معمولا آموزش حروف صدادار و یادگیری آن را تا یکی دو مورد ادامه داده و بعد آموزش یک حروف بی صدا (مثل «م» یا «ب») را آموزش می دهیم. در این مورد هم اگر کودک نتوانست حرف مورد نظر را تقلید کند. می توانیم از روش شکل دهی استفاده کنیم. یعنی دست های خود را روی لب ها گذاشته و حالت مربوط به آن صدا را شکل می دهیم و همزمان با خودمان همان کار را تکرار می کنیم.

آموزش حروف صامت و مصوت را به ترتیب آسان به دشوار ادامه داده تا جایی که کودک بتواند شمار زیادی از حروف را بیان کند. اگر کودکی نتواند چند حرف دشوار(«ج»،«ک» و...) را یاد بگیرد آن را به مراحل بعد آموزش موکول کرده و آموزش ترکیب های صامت و مصوت را شروع می کنیم (با،ما،دَ، سو و...)پس از تکرار هجاها از هجاهای تکراری (دادا، بَ بَ و...) و سپس کلمات با معنی و بی معنی دارای چند هجا استفاده می کنیم. در این صورت دیگر کودک می تواند تقلید کلمات را انجام دهد.

از آن جا که در هنگام تقلید شفاهی و کسب مهارت آن کودک همزمان معنی صدا ها و کلمات را یاد نمی گیرد کم کم با نامیدن اشیا و افراد می توانیم کسب معانی واژه ها را نیز در کودک ایجاد کنیم. اکنون کودک می تواند اشیایی را که در فعالیت های روزمره با آن سر و کار دارد نام ببرد. همچنین نام بردن این موارد در تصاویر و کارت ها را مد نظر قرار می دهیم. وقتی دایره لغات کودک در کلمات غیر تقلیدی به تعداد قابل توجهی رسید و کودک توانست به طور خود به خود نام اکثر اشیا روزمره را بگوید تقلید جمله دو کلمه ای را شروع می کنیم. در این میان با جمله های بسیار ساده مثل «آب بده»،«بَه بده»،«مامان بیا و...» کار را شروع کرده و تقلید و سپس جمله های غیر تقلیدی و کاربردی و جمله های مطابق با تصاویر و کارت ها را گسترش می دهیم. در بحث های آینده به چگونگی آموزش گفتار صحیح و حذف اکولالیا (تکرار طوطی وار کلمات و جملات ) و کاربرد درست ضمایر، حروف اضافه، افعال و... به صورت گسترده تر می پردازیم.

 

منبع

Ivar Lovass(1987).Me book

آرزو رضایی

1397
مرداد
30
سه‌شنبه 30 مرداد 1397
2018
August
21

افزودن دیدگاه جدید

Plain text

  • تگ‌های HTML مجاز نیستند.
  • نشانی صفحه‌ها وب و پست الکترونیک بصورت خودکار به پیوند تبدیل می‌شوند.
  • خطوط و پاراگراف‌ها بطور خودکار اعمال می‌شوند.
سوال امنیتی
سوال زیر برای جلوگیری ارسال اسپم می باشد، لطفا به آن پاسخ دهید. با تشکر
CAPTCHA ی تصویری
کاراکترهای نمایش داده شده در تصویر را وارد کنید.