توصیه هایی به مربیان و والدین

حمید رضا عرب بافرانی

در هنگام آموزش کودکان مبتلا به اختلال طیف اتیسم (اوتیسم) بیان نکاتی بیش از پیش احساس می شود و در صورتی که مربی و والد این اصول را رعایت نمایند این امر موجب پیشرفت زیادی در کودک می شود. در متن زیر چند نکته ای ذکر می گردد که بسیار مهم است. به روش انجام تکالیف توسط فرزندتان دقت کنید هر کودکی ممکن است تفاوت هایی در روش انجام تکالیف خود داشته باشد. قبل از این که روش خاصی را به آن ها القا کنید یا بخواهید آن ها را کمک و راهنمایی کنید به روش آن ها توجه کنید. ببینید در چه مدت زمان بدون کمک شما می‌تواند تکالیفش را انجام دهد؟ چه اشکالاتی دارد؟ آیا تمرکز کافی در حین انجام تکالیف دارد؟ آیا مرتبا جای خود را عوض می‌کند؟ آیا در حین انجام تکالیف به کارهای دیگری هم می‌پردازد؟ یا این که حواس او به انجام تکالیفش است؟ پاسخ به این سوال ها به شما کمک می‌کند. کودک را تشویق کلامی کنید نمی توان کودک را وادار به انجام تکالیف مدرسه کرد اما از آن جایی که نوشتن تکالیف ضروری است والدین با آگاهی و صبر پیشه کردن می توانند این را از کودک خود بخواهند. آن ها می توانند با تمجیدهای کلامی به او برای انجام این کار انگیزه کافی بدهند. چه قدر کلمات را خوب روی خط نوشتی، حالا دیگه می تونی حروف را به اندزه مناسبش بنویسی، آفرین. خوشحال می شم می بینم که تکلیفتو مرتب و تمیز می نویسی. وقت و جای معین برای آموزش آیتم ها در نظر بگیرید باید به این نکته اشاره کرد که از کودک مبتلا به اختلال طیف اتیسم (اوتیسم) نمی توان هم چون سایر کودکان بدون اختلال انتظار داشت، این بار در چند مورد احتمالا من و شما بتوانیم برای مدتی در محلی که صدای تلویزیون یا ضبط می آید کمی مطالعه کنیم اگر چه کار آسانی نیست، اما از کودک مبتلا به اختلال طیف اتیسم (اوتیسم) نمی توان انتظار داشت در جایی که دور و برش خوراکی و اسباب بازی و یا تلویزیون روشن یا هر وسیله ی مزاحم دیگری است آیتم های شناختی را انجام دهد. بنابراین نیاز به اتاقی بدون محرک است که آیتم های شناختی خود را انجام دهد. برنامه ریزی داشته باشید آیتم هایی که برای کودک در نظر گرفته اید را به ترتیب به کودک آموزش دهید در آموزش برنامه ها سعی کنید تنوع را در نظر بگیرید و در حد امکان مطابق با قوانینABA با کودک رفتار نمایید. ترساندن کودک ممنوع در سنین ابتدایی از ترساندن بچه ها و ایجاد رعب و وحشت خودداری نمایید مثلا کودک را بابت انجام ندادن آیتم ها نترسانید. به هیچ وجه به خاطر ضعف در فهم یا انجام آیتم های شناختی، آن ها را تحقیر یا تنبیه بدنی نکنید. بچه های دیگر را با آن ها مقایسه نکنید و کودک را به خاطر ترس هایش سرزنش نکنید. نحوه ی برخورد در برابر رفتارهای پرخاشگرانه بعضی کودکان مبتلا به اختلال طیف اتیسم سطوح مختلفی از رفتار های پرخاشگرانه و نافرمانی را به دلایل مختلفی بروز می دهند ناکامی ترس احساس های خارج از کنترل فزون حسی البته باید در نظر داشت که متن بالا به آن معنی نیست که لیست کاملی است. باید دلایل دیگری برای رفتار های نافرمانی ذکر نماییم به جای آن که آن ها را به خودمان نسبت دهیم. یک راه برای دلایل نافرمانی در کودکان مبتلا به اختلال اتیسم (اوتیسم) آن است که آن ها را به عنوان راهی برای ارتباط در نظر بگیریم. بسیاری از ما دارای این درک اجتماعی هستیم که رفتارهای خشونت آمیز خود را متوقف سازیم در حالی که شاید یک کودک مبتلا به اختلال اتیسم (اوتیسم) دارای این درک نباشد که رفتار خشونت آمیز ممکن است به دیگران صدمه بزند. بازی کردن را در حین آموزش فراموش نکنید بسیاری از کودکان بازی با حباب را دوست دارند. این بازی خیلی ارزان، به راحتی قابل دسترس و قابل حمل است. سرگرمی را همیشه لحاظ نمایید. بازی با حباب موجب می شود که توجه کودک همیشه جلب شود هنگامی که کودک به حباب ها علاقه نشان داد متوجه این نکته می شوید که زمانی که کودک به لب های شما نگاه می کند ارتباط چشمی کودک بهبود می یابد. البته به این نکته توجه داشته باشید که تعامل در این موقع بسیار مهم است و مکث طولانی در بازی کردن ممکن است باعث از دست دادن علاقه ی کودک شود. تکرار برای بسیاری از کودکان مبتلا به اختلال طیف اتیسم (اوتیسم) آشنایی موجب علاقه ی بیشتر می شود. به نظر می رسد تکرار موجب می شود آموزش کودک موثر باشد یک نکته مسلم است که کودک شما می خواهد یاد بگیرد. تا آن جا که امکان دارد اجازه دهید کارهایی که می داند چگونه انجام دهد را به صورت مستقل انجام دهد. استفاده از کامپیوتر بسیاری از کودکان مبتلا به اختلال طیف اتیسم (اوتیسم) مجذوب کامپیوتر می شوند بنابراین به جای آن که با این علاقه ی کودک خود مبارزه نمایید اجازه دهید کودک با کامپیوتر کار کند. بسیاری از افراد معتقدند که کار با کامپیوتر غیر مولد است در حالی که زمانی که کودک با کامپیوتر کار می کند مجموعه ای از مهارت های حرکتی، خلاقیت و دنبال کردن دستورالعمل چند گانه را فرا می گیرد. به صورت کلی اگر بتوانید رغبت کودک را نسبت به برنامه های آموزشی از طریق کامپیوتر بالا ببرید به فرآیند یادگیری کودک کمک می نمایید. برنامه های دیداری را برای کودک فراهم آورید بسیاری از کودکان مبتلا به اختلال طیف اتیسم (اوتیسم) یادگیرنده های دیداری خوبی هستند و به نظر می رسد یادگیری اطلاعات به صورت دیداری بهتر از کلامی فرا گرفته می شود. بنابراین این خیلی مفید است که برای این کودکان برنامه های دیداری خوبی فراهم آورید. نمونه هایی از برنامه های دیداری شامل برنامه آموزش زیر می باشد. 1. پوشیدن کفش 2. صبحانه خوردن 3. مسواک زدن در اینجا استفاده از روش تیچ برای آموزش کودکان ضروری است و توصیه می شود والدین و مربیان اطلاعات خود را در زمینه ی این روش آموزشی بالا ببرند. روش های بهتری برای بیان عواطف و احساسات به کودک آموزش دهید اغلب افراد به ویژه کودکان زمانی که ناراحت می شوند ناراحتی خود را بیان می نمایند. اگرچه کودکان مبتلا به اختلال طیف اتیسم (اوتیسم) زمانی که ناراحت می شوند با صدای بلند گریه می کنند و گاهی اوقات رفتارهای پرخاشگرانه بروز می دهند در حالی که کودکان دیگر زمانی که سن آن ها بالا می رود ناراحتی خود را به روش های جامعه پسندی بیان می نمایند. گاهی اوقات شما دلایل ناراحتی کودک خود را می دانید در حالی که در زمان های دیگر ممکن است تعجب کنید که واقعا چه اتفاقی رخ داده است که کودک من این گونه گریه می کند. اگر شما دلیل مشکل کودک خود را بدانید ممکن است با بر طرف کردن آن باعث شوید کودکتان آرام شود در حالی که در سایر موقعیت ها شاید لازم باشد آن موقعیت را ترک نمایید. باید به دنبال موقعیت هایی باشید که کودک ناراحتی کمتری دارد و از این موقعیت ها به عنوان موقعیت هایی جهت یادگیری بهتر بیان عواطف به کودک استفاده کنید. بسیاری از کودکان مبتلا به اختلال طیف اتیسم (اوتیسم) کلام چندانی برای بیان عواطف و احساسات خود ندارند و در بیان عواطف و احساسات خود ناتوان اند. این امر موجب ناکامی و ناراحتی آن ها می شود. از آن جایی که مشکلات ارتباطی هسته ی اصلی اختلال طیف اتیسم است روش های دیگری برای آموزش بیان عواطف و احساسات کودک در زمانی که ناراحت است مطرح می گردد. آموزش کلمه ی نه به کودکان نه یک کلمه ی بسیار مفید است. این کلمه خیلی مفید تر از جیغ زدن و ضربه زدن توسط کودک است. این کلمه را زمانی که کودک خیلی ناراحت نیست به او آموزش دهید. تلاش نکنید در زمان ناراحتی کودک هر چیزی را به او آموزش دهید. به عنوان نمونه اگر کودک شما هر زمانی که به او سیب می دهید جیغ می زند سیب را نگه دارید و در این حال بگویید سیب نه و منتظر باشید تا بگوید سیب نه. زمانی که این کلمه را تکرار کرد، سیب را پنهان کنید تا با مفهوم نه آشنا شود. نه یک کلمه ی مفید است و این کلمه بهتر از جیغ زدن است. اگر کودک شما قادر به صحبت کردن نیست باید به روش دیگری این کلمه را به کودک خود آموزش دهید. با نوشتن کلمه ی نه بر روی کارت می توانید این مفهوم را به کودک آموزش دهید. بسیار مهم است که کلمه ی بله را نیز به کودک آموزش دهید. یادگیری این دو کلمه موجب می شود که کودک توانایی بیان نیاز های خود را به دست آورد و هم چنین موجب می شود که شما از کودک خود بازخورد به دست آورید. آموزش کلمه ی انتظار گاهی اوقات کودک ناراحت می شود به خاطر این که چیزی را می خواهد و برای آن صبر نمی کند. آموزش کلمه ی منتظر بودن در این جا به کودک خیلی موثر است. برای شروع آموزش این مفهوم موقعیتی را انتخاب کنید که کودک شما چیزی را می خواهد، در این موقع بگویید منتظر باشیم منتظر باشیم و بعد از چند بار گفتن این کلمه آن چیز را به کودک بدهید.

منبع

.Teaching your child with autism A short guid for parent, Alan Yau.